| Il battesimo di desiderio si riferisce all'idea che qualcuno abbia maturato il desiderio di farsi battezzare, ma, magari perché ucciso da una polmonite fulminante, non riesca a farsi battezzare prima di morire. Ben diverso è il caso di chi si renda conto del bisogno del battesimo ma non arrivi a decidersi, a fare il salto, e dunque ad esempio rimandi di anni ed anni, senza mai fare il passo: in quel caso egli s'è escluso da solo dalla salvezza eterna, perché non s'è mai deciso per Cristo.
Quanto al primo caso invece, cioè della morte di una persona che aveva seriamente intenzione di farsi battezzare ma è morta prima di poterlo fare, si hanno due casi: il battesimo di sangue (se il catecumeno muore martire per la fede), e il battesimo di desiderio puro e semplice, cioè chi sia in attesa di farsi prossimamente battezzare ma, per esempio, scivoli da una scarpata e si uccida. Ci sono naturalmente Padri della Chiesa che parlano di entrambi. Quanto al battesimo di desiderio Ambrogio ad esempio dice, a proposito dell'imperatore Valentiniano II ucciso nel 392, che il suo desiderio di battezzarsi gli sarebbe valso la salvezza:
Sed audio vos dolere, quod non acceperit sacramenta baptismatis. Dicite mihi: quid aliud in nobis est nisi voluntas, nisi petitio? atqui etiam dudum hoc voti habuit, ut, antequam in Italiam venisset, initiaretur, et proxime baptizari se a me velle significavit, et ideo prae ceteris causis me acciendum putavit. non habet ergo gratiam, quam desideravit, non habet, quam poposcit? et quia poposcit, accepit, et ubi illud est: iustus quacumque morte praeventus fuerit, anima eius in requie erit. Solve igitur, pater sancte, munus servo tuo, quod Moyses, quia in spiritu vidit, accepit, quod David, quia ex revelatione cognovit, emeruit. solve, inquam, servo tuo Valentiniano munus, quod concupivit, munus, quod poposcit sanus, robustus, incolumis. si adfectus aegritudine distulisset, tamen non penitus a tua misericordia esset alienus, qui celeritate temporis esset, non voluntate, fraudatus. solve ergo servo tuo munus tuae gratiae, quam ille numquam negavit, qui ante diem mortis templorum privilegia denegavit his urgentibus, quos revereri posset. adstabat virorum caterva gentilium, supplicabat senatus. non metuebat hominibus displicere, ut tibi soli placeret in Christo. qui habuit spiritum tuum, quomodo non accepit gratiam tuam? Aut si, quia sollemniter non sunt celebrata mysteria, hoc movet, ergo nec martyres, si catechumeni fuerint, coronantur; non enim coronantur, si non initiantur. Quodsi suo abluuntur sanguine, et hunc sua pietas abluit et voluntas. (Ambrogio, De obitu Valentiniani, 51-53)
|